مسیر سبز (1386)
واقعه‌نگاری تولید مجموعه‌ی تلویزیونی «حلقه‌ی سبز» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا
کارگردان و تدوین‌گر: امید نجوان. تهیه‌کننده: محمد پیرهادی. مجری طرح: موسسه‌ی فرهنگی حک‌فیلم. تصویربرداران: سیروس عبدلی، حمید رحیم‌زاده، محسن بالار، مصطفی عسگری. آهنگ‌ساز: کارن همایون‌فر. مسئول جلوههای ویژه: رضا فخاریه. دستیار: طناز فخاریه. صداگذار: مهرداد جلوخانی. امور فنی صدا و تصویر: موسسه‌ی فرهنگی حک‌فیلم. دستیار تهیه: محمدرضا پیرهادی. مسئول امور اداری: فرشته زارعی. عکاس: اسماعیل حاتمی‌کیا. با سپاس از همکاری: ابراهیم حاتمی‌کیا، حمید فرخ‌نژاد، سیما تیرانداز، محمد ساربان، محمد حاتمی، نسیم ادبی، مجید شهریاری، بهرام علیان، فریبا خادمی، سیروس عبدلی، محمد قومی، مهدی حسینی‌وند، اصغر آبگون، داریوش پیرو و مهرداد جلوخانی. تهیه شده در گروه فیلم و سریال شبکه‌ی سه سیما. قطع: مینی دی‌وی. 85 دقیقه. تولید: 1386
مسیر سبز در فاصله‌ی کوتاهی پس از دل‌واره و نمایش موفقیت‌آمیز آن ساخته شد. در حقیقت، ابراهیم حاتمی‌کیا که از فرم و ساختار فیلم دل‌واره رضایت داشت از طریق محمد پیرهادی (تهیه‌کننده‌ی حلقه‌ی سبز) پیشنهاد ساخت پشت صحنه‌ی این سریال را مطرح کرد و…کار به جریان افتاد.
برای کمک به ساخت این مستند ابتدا فیلم‌نامه‌ی کامل سریال در اختیار من قرار داده شد تا آن را بخوانم و نسبت به کل داستان تسلط پیدا کنم. مرحله‌ی بعد، بازبینی تمام فیلم‌های پشت صحنه بود که سیروس عبدلی و دستیاران‌اش (حمید رحیم‌زاده، محسن بالار و مصطفی عسگری) زحمت فیلم‌برداری آن‌ها را کشیده بودند. خوش‌بختانه تصویرهای ضبط شده و گفت‌وگوهای این دوستان با برخی دست‌اندرکاران این سریال، خوب و قابل قبول بود اما هم‌چنان این نیاز وجود داشت که برای ایجاد پیوند میان تصویرها و تکمیل روایت تولید حلقه‌ی سبز گفت‌وگوهای جداگانه‌ای با تعدادی دیگر از گروه سازنده‌ی این سریال انجام شود. به همین خاطر فیلم‌نامه‌ای نوشته شد که در آن، جدا از طراحی ابتدا و انتهای فیلم به نحوه‌ی استفاده از حرف‌های برخی دیگر از دست‌اندرکاران سریال نیز اشاره شده بود. به این ترتیب در کنار طراحی و رسیدن به تدوین اولیه‌‌ی فیلم، گفت‌وگوهای باقی‌مانده و مورد نیاز (با ابراهیم حاتمی‌کیا، محمد پیرهادی، حمید فرخ‌نژاد، سیما تیرانداز، محمد ساربان، سیروان اسدنژاد، سیروس عبدلی، مهدی حسینی‌وند، داریوش پیرو، کارن همایون‌فر و مهرداد جلوخانی) نیز توسط من انجام و به فیلم اضافه شد.
مرحله‌ی طولانی‌مدت فیلم‌برداری، تدوین و تکمیل این مستند [که بیش از شش ماه زمان برد] در محل سابق موسسه‌ی حک‌فیلم (ساختمانی قدیمی در خیابان دربند) انجام شد. آن‌هم در مجاورت اتاق بزرگی که پس از مدتی ابراهیم حاتمی‌کیا و چیستا یثربی در آن ساکن شدند و کار روی فیلم‌نامه‌ی فیلم دعوت را آغاز کردند. در حقیقت با استفاده از قطعات دیوار پیش‌ساخته، دو بخش یک اتاق خیلی بزرگ از هم جدا شده و هرکدام کاربری تازه‌ای پیدا کرده بود.
جالب این که برای انتقال کابل‌های برق و تلفن، بخشی از یکی از قطعه‌های گچی این دیوار از میان برداشته شده بود؛ و از طریق همین حفره‌ی ناخواسته گاهی صداهای آن‌سوی دیوار به این‌سوی اتاق و طبعاً صداهای این‌سوی اتاق به آن‌سوی دیوار منتقل می‌شد؛ بی آن که اصلاً نیازی به گوش چسباندن و دقت‌کردن باشد!
به این ترتیب گاهی وقت‌ها که کار من در سکوت جریان داشت یا مشغول مطالعه و نوشتن فیلم‌نامه بودم، صدای حاتمی‌کیا و یثربی را می‌شنیدم که درباره‌ی موضوع‌هایی نظیر نازایی، لقاح مصنوعی و بارداری در سن بالا صحبت می‌کردند؛ و در مقابل، آن‌ها هم گاهی وقت‌ها صدای بخش‌هایی که توسط من تدوین می‌شد به گوش‌شان می‌رسید؛ و لابد در ذهن خود، صحنه‌های فیلمِ تکمیل نشده را تجسم می‌کردند! همین نکته باعث شد حاتمی‌کیا یکی دو بار به اتاق من بیاید و درباره‌ی بخش‌های مورد نظر (که صدایشان را شنیده بود) توصیه‌هایی ارائه کند. نکته‌هایی که جدا از نمایش دقت و توجه حاتمی‌کیا، نشان از علاقه‌ی او به دوری از برخی مسائل حاشیه‌ای در تولید حلقه‌ی سبز داشت؛ و البته من نیز همه‌ی آن‌ها را در تدوین نسخه‌ی نهایی مسیر سبز رعایت کردم.
یکی دیگر از ویژگی‌های جالب این فیلم، کاربرد جلوههای بصری (در بخش گفت‌وگوهای انجام شده با استفاده از کروماکی) و هم‌چنین افزودن برخی اشیای مجازی به تصویر (نظیر قاصدک‌های دیجیتالی) ا‌ست که به عنوان نمونه، در بخشی از گفت‌وگو با کارن همایون‌فر، از سمت چپ وارد کادر شده و از سوی دیگر آن خارج می‌شود. از این زاویه شاید بتوان گفت مسیر سبز یکی از نخستین مستندهایی‌ست که در تولید آن، از تاثیر جلوههای بصری (به عنوان یک عنصر افزودنی به فیلم) بهره گرفته شده.
نکته‌ی آخر این که تدوین نهایی این مستند در آخرین روزهای پیش از شروع فیلم‌برداری فیلم دعوت به پایان رسید اما از آن‌جا که تا پایان پخش حلقه‌ی سبز هنوز خیلی زمان بود این فیلم به محاق فراموشی رفت تا…یکی دو هفته مانده به پایان سریال (در روز جمعه هفدهم اسفندماه 86) که بنا به دلایلی و به صورت ناگهانی تصمیم به کوتاه کردن این فیلم گرفته شد. به این ترتیب در دقیقه‌ی نود (عادت دیرینه‌ی اغلب ما ایرانی‌ها) فیلم 85 دقیقه‌ای مسیر سبز ده دقیقه کوتاه و به یک نسخه‌ی 75 دقیقه‌ای تبدیل شد!
متاسفانه از فیلمی که کوتاه شد [و از تلویزیون به نمایش درآمد] نسخه‌ای موجود نیست [تا از طریق آن، امکان مقایسه‌ی این دو اثر فراهم باشد] اما آن‌چه این‌جا و در صفحه‌ی اختصاصی مسیر سبز می‌بینید، تنها نسخه‌ی به جا مانده (کپی دی‌وی‌دی) از همان فیلم اولیه‌ای‌‌ست که درباره‌ی پشت صحنه‌ی حلقه‌ی سبز ساخته شد. سریالی که قرار بود مخاطبان تلویزیون را به مقوله‌ی اهدای عضو تشویق کند اما به دلیل عدم انسجام کافی در داستان، متاسفانه در زمینه‌ی رسیدن به هدف خود نیز به موفقیت چندانی دست پیدا نکرد.
نمایش از تلویزیون: شامگاه جمعه هفدهم اسفند 1386
